"Διαβάζοντας" τα κινούμενα σχέδια

Αναπτύσσονται οι βασικές αρχές οπτικοακουστικού εγγραμματισμού, οι οποίες ισχύουν για όλες τις μορφές θέασης οπτικοακουστικών μέσων και στη συνέχεια εξειδικεύονται κανόνες και κώδικες ανάγνωσης των ταινιών κινουμένων σχεδίων, οι οποίοι προέρχονται από διαχρονική διερεύνηση του corpus των ταινιών κινουμένων σχεδίων από το 1892 έως σήμερα (μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες).

Ένα χρονικό της εξέλιξης των κινουμένων σχεδίων στην Ελλάδα και διεθνώς

Από το 1892 ως σήμερα, η εξέλιξη των κινουμένων σχεδίων εντάσσεται στην ιστορία των τεχνικών παραγωγής, την τεχνολογική εξέλιξη και τις διαφορετικές μορφές πρόσβασης στο έργο που έχει ο θεατής ανάλογα με τα συστήματα διανομής και τα δίκτυα προβολής οπτικοακουστικών έργων. Στην Ελλάδα, η πρώτη παραγωγή ταινίας μικρού μήκους χρονολογείται από το 1945, όμως οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν από τον Σταμάτη Πολενάκη στην ταινία Ο Ντούτσε αφηγείται είχαν ήδη μια μεγάλη πορεία ωρίμανσης στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Τεχνική και Αισθητική των κινουμένων σχεδίων

Τα κινούμενα σχέδια ξεκίνησαν ως προέκταση εικονογραφικών τεχνικών και εντάχθηκαν σε θεατρικά προγράμματα παντομίμας, με συνέπεια να φέρουν έντονα στην εξέλιξή τους τη συσχέτιση των χρησιμοποιούμενων τεχνικών με τα εκάστοτε αισθητικά αποτελέσματα. Στην ενότητα αυτή γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής της εξέλιξης των τεχνικών της παραστατικής κινηματογραφίας, κατανοώντας ταυτόχρονα την επίδρασή τους στην αισθητική αναζήτηση των δημιουργών στην Ευρώπη και την Αμερική.

Φαντασία, έκφραση και ρεαλισμός

Ο κόσμος των κινουμένων σχεδίων είναι κατεξοχήν απαλλαγμένος από τις συνθήκες βαρύτητας που ισχύουν στην πραγματικότητα και επιτρέπει τη δημιουργία φανταστικών εικόνων με κάθε ελευθερία στη σχεδίασή τους. Παραδόξως όμως, η αναμέτρηση με την πραγματικότητα αποτυπώνεται σε κανόνες ρεαλιστικής απεικόνισης των εικονικών κόσμων, τομέας που ανέδειξαν τα στούντιο Ντίσνεϋ και κατέστη συνώνυμος των αφηγηματικών κινούμενων σχεδίων για παιδιά, τα οποία χαρακτηρίζονται πλέον ως κλασικά κινούμενα σχέδια. Οι αρχές απόδοσης της κίνησης κατά Ντίσνεϋ περιγράφονται στην ενότητα αυτή.

Σχεδιαστικά σκηνοθετικά κείμενα: σενάριο και εικονογραφημένο σενάριο.

Σχεδιάζοντας την σκηνοθετική προσέγγιση για την υλοποίηση αφηγηματικών ταινιών παραστατικής κινηματογραφίας, τα πρώτα σχεδιαστικά κείμενα περιλαμβάνουν το σενάριο και το εικονογραφημένο σενάριο, τα οποία περιγράφουν λεπτομερώς τη δράση και τους διαλόγους της ταινίας, σε μια ακολουθία σκηνών και πλάνων που αφηγούνται μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται το πρότυπο εικονογραφημένο σενάριο για σειρές κινουμένων σχεδίων, το οποίο περιέχει όλη την πληροφορία που απαιτείται για ένα επικοινωνιακό κείμενο που μεταφέρει το σκηνοθετικό σχέδιο σε όλους τους συντελεστές της ταινίας.

Σχεδίαση χαρακτήρων και σκηνικών: βίβλος παραγωγής κινουμένων σχεδίων

Μεγάλο ρόλο στην αλληθοφάνεια της αφήγησης παίζει η απόδοση του πρωταγωνιστικού και των δευτερευόντων χαρακτήρων μιας ταινίας. Η σχεδίαση χαρακτήρων κινουμένων σχεδίων έχει λογοτεχνική και εικαστική διάσταση και προσδίδει δυναμική στην πλοκή της ιστορίας, του μύθου της ταινίας. Σε συνδυασμό με τη σχεδίαση των σκηνικών, τα οποία υποστηρίζουν την αφήγηση και ενισχύουν την ατμόσφαιρα της ταινίας, αποτελούν τα απαραίτητα στοιχεία, μαζί με το σενάριο και το εικονογραφημένο σενάριο, για τη δημιουργία μιας βίβλου παραγωγής που αποτυπώνει πλήρως το σκηνοθετικό σχέδιο.

Η διαδικασία παραγωγής

Αναφέρονται επιγραμματικά τα στάδια παραγωγής για την υλοποίηση μιας ταινίας κινουμένων σχεδίων, από τη σχεδίαση και την προ-παραγωγή, ως την παραγωγή και την μετά-παραγωγή. Εστιάζουμε κυρίως στην παραγωγή ταινιών με βάση την τεχνική της φωτογράφησης εικόνα-εικόνα και χαρακτήρες που υλοποιούνται με κούκλες, μαριονέτες, αντικείμενα, πλάσιμο πλαστελίνης, κλπ.

Ψηφιακές τεχνικές παραγωγής

Με την εισαγωγή των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή οπτικοακουστικών έργων εκτοπίστηκε σταδιακά η κινηματογραφική τεχνολογία που είχε αναπτυχθεί για το φωτογραφικό υπόστρωμα. Η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει ταχύτερες διαδικασίες παραγωγής με μικρότερες ομάδες υλοποίησης του έργου. Στην ενότητα αυτή αναφέρουμε ψηφιακές τεχνικές που συνδυάζονται με τις παλαιότερες τεχνικές υλοποίησης κινουμένων σχεδίων και προσδίδουν μια νέα αίγλη σ'αυτές. Εξαιρούνται οι τεχνικές 3D Animation που αποτελούν αντικείμενο του μαθήματος της πληροφορικής κινηματογραφίας.

Ερευνητικά θέματα παραστατικής κινηματογραφίας

Παρότι οι πρώτες συσκευές κινούμενων εικόνων χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα και η πρώτη δημόσια προβολή από το 1892, δηλαδή στα τέλη του 19ου αιώνα, υπάρχουν ακόμα πολλά ζητήματα που απαιτούν συστηματική έρευνα για την κατανόησή τους, συμπεριλαμβανομένου και του ορισμού των κινουμένων σχεδίων, ή καλύτερα του Animation. Αυτή η ενότητα συνοψίζει την έρευνα που γίνεται στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάυων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και τη συσχετίζει με αντίστοιχες έρευνες στην Ελλάδα και διεθνώς.