Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο
x
Υπεύθυνος Μαθήματος: Παναγιώτης Κουτσαμπάσης
Κωδικός Μαθήματος: 9403
Διδακτικές Μονάδες: 3
Μονάδες ECTS: 4
Είδος: Ελεύθερης Επιλογής (ΕΕ)
Εξάμηνο: 09 (Χειμερινό)
Ώρες: 3 ώρες θεωρία

Στο μάθημα παρουσιάζονται σύγχρονα ζητήματα σχεδίασης και αξιολόγησης διαδραστικών συστημάτων που υποστηρίζουν τη συνεργασία με χρήση υπολογιστών. Οι σχετικοί Αγγλικοί όροι της επιστημονικής περιοχής του μαθήματος είναι: CSCW - Computer-Supported Collaborative Work (συνεργατική εργασία υποστηριζόμενη από υπολογιστές), Social Computing (εναλλακτικός όρος του CSCW στον οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι ερευνητές του χώρου), και Groupware (λογισμικό για ομάδες).

Ο στόχος της CSCW σύμφωνα με τους Bannon and Schmidt (1991): «η μελέτη και κατανόηση της συνεργατικής εργασίας στο πλαίσιο της χρήσης υπολογιστικών συστημάτων που την υποστηρίζουν», και σύμφωνα με την Suchman (1989): “Η μελέτη της σχεδίασης της τεχνολογίας υπολογιστών με άμεσο ενδιαφέρον στις επιπτώσεις και πρακτικές κοινωνικής οργάνωσης των δυνητικών χρηστών”.

Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές στη φιλοσοφία ότι ένα συνεργατικό σύστημα είναι ένα "κοινωνικό-τεχνικό σύστημα". Δηλαδή η διαδικασία έρευνας και σχεδίασης του οφείλει να λαμβάνει υπόψη εξίσου τις οργανωσιακές και κοινωνικές πτυχές της συνεργασίας των ανθρώπων και ομάδων και τις τεχνολογικές δυνατότητες0. 

Στο μάθημα παρουσιάζονται:

  • ταξινομήσεις συνεργατικών συστημάτων και συνεργατικής εργασίας (π.χ. διαρθρωτική συνεργατική εργασία, στενά συνδεδεμένη συνεργατική εργασία, πληροφοριακή και δημιουργική συνεργατική εργασία),
  • επιμέρους θέματα σχεδίασης όπως επίγνωση (awareness), ιδιωτικότητα (privacy), κοινό υπόβαθρο (common ground), κ.α.,
  • θεωρητικά πλαίσια που βοηθούν στη διερεύνηση και σχεδίαση συστημάτων όπως εθνογραφία και θεωρία δραστηριοτήτων)
  • συγκεκριμένες εφαρμογές συνεργατικών συστημάτων σε πλαίσια συνεργατικής μάθησης και σχεδίασης.
  • Εισαγωγή στο μάθημα και σε πρακτικά θέματα.
  • Πλαίσια και κριτήρια ταξινόμησης συνεργατικών συστημάτων και τεχνολογιών.
  • Προσδιοριστικές πτυχές συνεργατικής εργασίας: στόχοι, σύσταση και δομή της ομάδας, ανθρώπινη επικοινωνία (human communication), θέματα συντονισμού (coordination), θέματα επίγνωσης (awareness) για τη συνεργατική εργασία, κοινό υπόβαθρο των συνεργατών (common ground), συνεργατική και τεχνολογική ετοιμότητα (collaboration and technology readiness)
  • Δυναμική της συνεργατικής εργασίας: διάσταση μεταξύ εργασίας και οφέλους (disparity between work and benefit), ανάπτυξη κρίσιμης μάζας χρηστών (citical mass of users), δυσκολία της αξιολόγησης, ενεργός συμμετοχή ή παρατήρηση (lurking), κακόβουλη χρήση, ιδιωτικότητα και αποκάλυψη προσωπικής πληροφορίας (privacy, information disclosure). 
  • Εκφάνσεις της συνεργατικής εργασίας: πληροφοριακή εργασία (information work), συνδεδεμένη συνεργατική εργασία (closely/loosely coupled work), δημιουργική συνεργατική εργασία, διαρθρωτική εργασία (articulation work), εικονικές ομάδες (virtual teams), συνεργαστήρια (collaboratories). 
  • Θεωρητικές προσεγγίσεις: θεωρία δραστηριοτήτων (activity theory)
  • Θεωρητικές προσεγγίσεις: εθνογραφία και εθνογραφικές μέθοδοι
  • Μεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης συνεργατικών τεχνολογιών: έρευνες (surveys)
  • Μεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης συνεργατικών τεχνολογιών: μελέτες περίπτωσης (case studies)
  • Μεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης συνεργατικών τεχνολογιών: διαμήκεις μελέτες (longitudinal studies)
  • Μεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης συνεργατικών τεχνολογιών: εργαστηριακές δοκιμές συνεργατικής εργασίας.
  • Κριτική ανάλυση επιστημονικής βιβλιογραφίας. 

Μετά την παρακολούθηση του μαθήματος, οι φοιτητές θα είναι σε θέση να:

  • Απαριθμούν πλαίσια ταξινόμησης / κατηγοριοποίησης συστημάτων υποστήριξης συνεργατικής εργασίας. 
  • Αναφέρουν τις προσδιοριστικές έννοιες της συνεργατικής εργασίας.
  • Περιγράφουν κάποια από τις προσδιοριστικές έννοιες της συνεργατικής εργασίας, π.χ. την επίγνωση (awareness) για τη συνεργατική εργασία, το κοινό υπόβαθρο των συνεργατών (common ground), την συνεργατική και τεχνολογική ετοιμότητα (readiness), κ.α.. 
  • Περιγράφουν θέματα δυναμικής της συνεργατικής εργασίας, όπως: διάσταση μεταξύ εργασίας και οφέλους, ανάπτυξη κρίσιμης μάζας χρηστών, δυσκολία της αξιολόγησης. 
  • Περιγράφουν εκφάνσεις της συνεργατικής εργασίας, όπως: πληροφοριακή, συνδεδεμένη (coupled), δημιουργική, διαρθρωτική (articulation work), εικονικές ομάδες (virtual teams), συνεργαστήρια (collaboratories).
  • Εξηγούν τις βασικές έννοιες της θεωρίας δραστηριοτήτων.
  • Εξηγούν τις βασικές έννοιες των εθνογραφικών μεθόδων ανάλυσης της συνεργατικής εργασίας.
  • Απαριθμούν μεθόδους μελέτης της συνεργατικής εργασίας: έρευνες, μελέτες περίπτωσης, πειράματα συνεργασίας. 
  • Επιχειρούν κριτική ανάλυση παραδειγμάτων συνεργατικών τεχνολογιών σε πεδία εφαρμογής όπως: συνεργατική μάθηση, συνεργατικά εικονικά περιβάλλοντα, συνεργατική σχεδίαση, συνεργατικό γράψιμο κειμένων, κ.α.
  • Κουτσαμπάσης, Π. (2011) Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή: Αρχές, Μέθοδοι και Παραδείγματα. Εκδόσεις Κλειδάριθμος.
  • Κουτσαμπάσης, Π. (2015) Αξιολόγηση Διαδραστικών Συστημάτων με Επίκεντρο τον Χρήστη: Ευχρηστία, Προσβασιμότητα, Συνεργατική Εργασία και Εμπειρία του Χρήστη. Ελληνικός Σύνδεσμος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. https://repository.kallipos.gr/handle/11419/2765
  • Andriessen, JHE (2003), Working with Groupware, Springer, chapters 1, 2, 3.
  • Grudin, J. (1994) Groupware and social dynamics: Eight challenges for developers. Communications of the ACM, 37, 1, 92-105.
  • Kolko, J. (2012) Wicked Problems: Problems Worth Solving, https://www.wickedproblems.com/
  • Olson, G. M., & Olson, J. S. (2000). Distance matters. Human-computer interaction, 15(2), 139-178.
  • Schmidt, K. and Bannon, L. (2013) Constructing CSCW: The First Quarter Century, CSCW 22:345–372.
  • Suchman, L,. (1987) Plans and Situated Actions: the problem of human-machine communication, Cambridge University Press.

Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

  • CSCW: Computer Supported Cooperative Work (Springer)
  • Computer Mediated Communication (Emerald)
  • ACM Transactions on Computer-Human Interaction (ACM).
  • Behaviour and Information Technology (Taylor & Francis).
  • Human–Computer Interaction (Taylor & Francis).
  • Interacting with Computers (Elsevier; British Computer Society).
  • International Journal of Human–Computer Interaction (Taylor & Francis).
  • International Journal of Human–Computer Studies (Elsevier).
  • Journal of Usability Studies (Usability Professionals’ Association).
  • ACM Interactions (magazine, ACM).
  • CoDesign: the International Journal of CoCreation in Design and the Arts (Taylor & Francis).
  • Design Issues (MIT Press).
  • Design Studies (Elsevier).